حضرت موسی(ع) به طور کلی و در امور شریعت از حضرت خضر داناتر است اما در مرحله ای خاص از نبوت خویش با خضر همراهی می کند تا علوم باطنی و تکوینی موردی را که فقط خضر آنها را می دانست بیاموزد؛ چرا که اعطای علم غیب به دست خداست و طبق حکمت خویش هرجا لازم باشد پیامبر خویش را به آن علم آگاه می کند. ضمن اینکه به نظر می آید همراهی موسى(ع) با خضر دانا و آزمایش های الهی تمهیدی خدایی برای بالا بردن درجات اخلاقی موسى(ع) بود.

اگر بخواهيم انتخاب استاد راهنما را به عنوان يك شرط لازم در پيمودن مقامات معنوى بپذيريم، با ظواهر كتاب و سنّت و سيره ائمه هدى سازگار نيست، زیرا پیمودن این مسیر با رعایت دستورات کلی معصومین مقدور است، ولى اگر بخواهيم آن را به عنوان كمك تلقّى كنيم كار خوبى به نظر مى رسد، با این شرط که در انتخاب آن دقت شود، چون اين موضوع در طول تاريخ مورد سوء استفاده فراوان افراد نااهل قرار گرفته و در بعضى از موارد سر از افكار صوفيان و برنامه هاى منحطّ آنان در آورده است و موجب دوری از خداوند گشته است.

بسيارى از صوفيان عقيده دارند كه قطب را بايد از طريق خواب! (يا بدل افتادن!) شناخت و به او سر سپرد و از اين رو اهميت زيادى به خواب مى دهند و خوابهاى خود را با آب و تاب زيادى به نام «واقعه» (يا مكاشفه) در مجالس نقل مى كنند و چون زياد به خواب عقيده مندند، خواب هم زياد مى بينند! و چون فعاليت «قوّه وهميه» در آنها زياد است، اين امر كمك زيادى به خوابهاى عجيب و غريب آنها مى كند.

این اعتقاد بسیار خطرناك است زيرا اولا: اين طرز عقايد يك نوع تجلى فردپرستى و نوعى شرك است. چقدر تفاوت است بين اين عقيده و آنچه از كلمات معصومين(ع) براى ما نقل شده که «هر چه تو را از خدا مشغول سازد بت تو است». ثانیا: با توجه به اينكه بيشتر اقطاب و مرشدها، سواد و معلومات درستى ندارند مى توانند حداكثر سوء استفاده را از اين موقعيت بكنند و احكام و قوانينى به ميل خود وضع كنند. ضمن این که صوفيان براى اين همه مقامات و اختيارات بى حد و حصر كه براى اقطاب قائلند هيچ گونه دليل قابل اعتمادى ندارند.

از هزاران سال قبل در يونان و هندوستان افرادى معتقد بودند که با رياضت مى توان به كارهاى مهم و خارق العاده اى دست زد و يا به مقامات معنوى رسيد. هنگامى كه اسلام گسترش يافت اين افكار از كشورهاى ديگر به محيط اسلام نفوذ كرد و جمعى آن را با زهد اسلامى و پاره اى از تعليمات اسلام آميختند و افكار انحرافى و التقاطى ديگرى را برآن افزودند كه «صوفيگرى» نتيجه نهايى آن بود.

«صوفیه» بدعتهای زیادی در دین ایجاد کرده اند که بخشی از آنها عبارت است از: 1. چون خود را اهل طريقت مى پندارند، اعتناى چندانى به مسائل شرعى ندارند. 2. گرفتار تفسير به رأى در كتاب و سنت اند. 3. «مرشد» خود را واجب الاطاعه شمرده و كرامات دروغين زيادى براى او قائلند. 5. بسيارى از آنها هر مذهبى را راهى به سوى خدا مى پندارند. 6. از مهمترين انحرافات آنها این است كه مجموعه موجودات عالم را يك چيز و خدا را عين آن مى دانند و بت پرستى را نيز نوعى خداپرستى به حساب مى آورند.

عامل اصلی اين است كه آنها معيار روشنى براى شناخت رهبر و پیشرو خود ارائه نمى دهند. فى المثل يكى از معيارهاى مهم آنها «مكاشفه» است و خواب و رويا را نوعى مكاشفه مى دانند، لذا بسيارى از آنها براى شناخت قطب و مرشد خويش پناه به خواب و رؤيا مى برند و ناگفته پيدا است كه نتيجه چنين معيار سنجشى چه خواهد بود.

بعضى از لغویون «صوفى» را مشتق از «صوف» مى دانند به خاطر پشمينه پوش بودن آنها در آغاز پيدايش؛ و بعضى نیز آنها را به طايفه «بنى صوفه» نسبت داده اند كه جماعتى از عرب بودند كه در زندگى روشى زاهدانه داشتند؛ و بعضى نيز مى خواهند اين كلمه را مشتق از «صفا» بدانند؛ برخی هم ميل دارند آن را منسوب به اصحاب «صُفَّه» بدانند؛ لکن حق اين است كه این واژه از همان «صوف» به معنى «پشم» گرفته شده است.

از نگاه ابن عربى، رياضت و مجاهدت وادار كردن نفس بر كارهاى سخت و شاق بدنى و مخالفت هوا و هوس به طور دائم و هميشگى است. سالكان بنا به دستور مرشد، براى تهذيب اخلاق نفسانى به رياضت هاى مختلف مى پرداختند چنانكه برخى از سالكان به ترك مال و جاه و شغل، يا ديگر دلبستگي هاى زندگى مأمور مى شدند؛ حتی برخى از مريدان به گدايى! و خدمات خانقاهى از قبيل شستشو و رفت و روب مى پرداختند، با هدف اینكه از اسارت «خود طبيعى» آزاد شده و داراى اراده اى قوى گردند.

صوفیان براى اينكه پيروان خود را در مقابل دستورات خود تسليم كنند؛ مقامات و اختيارات فوق العاده بزرگ براى سران خود قائل مى شوند. آنها معتقدند: سالك براى رسیدن به حق بايد رهبر انتخاب كند؛ چرا که اين راه خطرناك است. آنها اين رهبر را قطب مى نامند. حتی در انتخاب «ذکر» از قطب اجازه می گیرند.