منشأ عواطف انسانی، ايمان به خدا و مبانى دينى است. سفارش اسلام به یتیمان و افراد بى سرپرست جامعه، علاوه بر تأمين نيازهاى جسمى و روحى يتيم، عاطفه كمك كنندگان به آنان را نيز پرورش مى دهد. بر این اساس پیامبر(ص) به شخصى كه از قساوت قلب خود شکوه داشت، می فرماید: «هر زمان دوست داشتى قلبت نرم شود به نيازمندان غذا بده، و دست نوازش بر سر يتيمان بكش». در واقع اكرام بر يتيم و كمك به نيازمند، نه تنها نيازهاى روحى و جسمى يتيم را برطرف مى كند، بلكه باعث پرورش عواطف و احساسات ما نيز مى شود.

انفاق هاى گروهى و سازمان يافته، یکی از بهترین جلوه های کمک به نیازمندان است. در دنياى امروز كارهاى فردى جواب نمى دهد و لذا بايد به صورت جمعى و گروهى و سازمان يافته عمل کرد. مثلا لازم است گروهى عهده دار هزينه هاى لازم و ضرورى تحصيلات افراد باهوش و درس خوان خانواده هاى فقير شوند كه بر اثر فقر و نياز مجبور به ترك تحصيل مى شوند؛ یا گروهى عهده دار حلّ معضل مسكن شوند؛ یا گروهى عهده دار كمك به پسران جوان نيازمند ازدواج شوند و...

واحدى در «الوسيط» و زمخشرى در «كشاف» می گویند: امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) برای شفای حسنین(ع) نذر کردند که سه روز روزه بگیرند، حسنین(ع) نیز با آنان روزه گرفتند ولی افطار هر روزشان را به تقاضای نیازمندان به آنها دادند در حالیکه خود به آن نیاز داشتند. ولذا خداوند سوره «هل أتی» را در شأن ایشان نازل فرمود و عمل آن بزرگواران را ستود. همين معنى را با تفاوت مختصرى، قرطبى در تفسيرش ذيل آيات مورد بحث نقل مى كند.

رسول خدا(ص) در این باره به مسلمین تاکید می نماید که وظيفه شما در اين ماه آن است كه به فقرا و مساكين صدقه بدهيد و اين تصدق نيز بايد با احترام و قصد قربت باشد نه با تحقير يا ترحّم. ایشان همگان را به افطاري دادن ترغيب کرده می فرماید: «هر كس در ماه رمضان به خاطر خدا به روزه ‏دار افطاری بدهد، خداوند ثواب آزاد كردن بنده ‏اي را به او مي دهد و گناهانش را می ‏بخشد. عرض كردند: ما توانايي افطاری دادن نداريم چگونه به اين فيض برسيم؟ فرمود: از آتش جهنم خود را برهانيد هر چند به اندازه افطاري يك خرما يا نيمی از آن باشد».

آیات بسیاری از قرآن در رابطه با «انفاق» سخن گفته است. قرآن، انفاق را سبب فزونی دارایی دانسته و می فرماید: «كسانى كه اموال خود را در راه خدا انفاق مى كنند، همانند بذرى هستند كه هفت خوشه بروياند، كه در هر خوشه يكصد دانه باشد». همچنین قرآن، انفاق را شرط ایمان و نشانه رحمت می داند، زیرا كمك به نيازمندان، ايمان و تقوای انسان را قوى مى كند، و به تعبيری، انفاق به نيازمندان و كمك به مستمندان، مقدمه ايمان و سفارش به صبر و حصول رحمت الهى است.

خداوند در قرآن ترک «انفاق» را موجب هلاکت دانسته و می فرماید: «در راه خدا انفاق كنيد؛ و خود را به دست خود، به هلاكت نيفكنيد». در واقع مفسرین هلاکت را ثمره ترک انفاق می دانند. زیرا ترک انفاق سبب ایجاد فاصله طبقاتى در بین ثروتمندان و نيازمندان مى شود، و اين فاصله به تدریج به ناهنجاري ها و شورشهاى اجتماعى مى انجامد و در این شورشها عده اى از ثروتمندان جان خود را از دست مى دهند. بنابراين ترك انفاق توسّط ثروتمندان ممكن است منتهى به هلاكت آنها شود، و لذا براى رهايى از هلاكت لازم است انفاق كنند.

سوره ی اخلاص، معنایی از توحید ارائه می کند که مستلزم نفی تثلیث است: «بگو: او خداوند یکتا و یگانه است * خداوندى بى نیاز است که همه نیازمندان قصد او مى کنند * (هرگز) نزاد، و زاده نشد * و براى او هیچ گاه شبـیه و مانندى نبوده است». در این آیات خدای پسر به هر معنایی که از تولد اراده شود مورد تأیید قرآن نیست. به علاوه، تولد یافتن خداوند از چیزی دیگر را نیز مردود می شمارد. همچنین نباید هیچ چیزی را در کنار الله و همتای وی قرار داد و بنابراین هم ذاتی و همتایی شخصیت های تثلیث را انکار می کند.

اولا: از نظر اهل لغت معنای لغوی واژه زکات «نمو و طهارت» است، و از آنجا به مال پرداخت شده به نیازمندان زکات گفته می شود که این کار مایه برکت و نمو مال و نیز پالایش نفس می گردد. بنابراین بر صدقه واجب و مستحب زکات اطلاق مى شود. ثانیا واژه «زکات» در سوره هاى مکّى و مدنى، یا به معناى رشد و نمو است یا به معناى صدقه مستحبى است، نه زکات واجب فقهى. ثالثا: واژه «زکات»، به نقل از مفسرین اهل سنت؛ بر زکات مستحب و واجب، هر دو اطلاق شده است.

در منابع عامّه روایاتی وجود دارد که دلالت بر جود و بخشندگى امام باقر(ع) دارد. ابن صبّاغ مى گويد: «محمد بن على با وجود علم، فضل، رياست و امامت، اهل جود به خاص و عام بود و مشهور به کرم بر همه بود». اسود بن کثير مى گويد: «نزد امام باقر(ع) از فقر و جفاى برادران شکايت نمودم، حضرت  به غلام خود دستور داد تا کيسه اى که در آن هفتصد درهم بود آورد و فرمود: اين را خرج کن و هر گاه تمام کردى مرا خبر ده». صاعد، غلام کميت مى گويد: «روزى بر محمّد بن على وارد شديم، حضرت به ما هزار دينار و يک لباس داد».