درباره خفای حضرت مهدی(عج) دو نظریه وجود دارد: 1. «خفای شخص» كه حضرت از ما دور بوده و در مكانى زندگى مى كنند كه هيچ كس به آن دسترسى ندارد. 2. «خفای عنوان» كه حضرت در ميان ما به سر مى برد؛ ولى عنوان او براى ما مخفى است. بنابر نظريه «خفاى عنوان» ممكن است كه انسان اوصاف كسى را شنيده باشد و مكرر او را ديده باشد؛ ولى به جا نياورده باشد. موضوع غيبت امام زمان(عج) نيز از همين قبيل است.

امام زين العابدين(ع) از «غیبت امام زمان(عج)» خبر داده است. آن حضرت در حديثي مي فرمايد: «آن گاه غيبت ولى خداى عزوجل، دوازدهمين نفر از اوصياى رسول خدا و امامان بعد از او، امتداد مى يابد، اى ابا خالد همانا اهل زمان غيبت او كه به امامتش قائلند و منتظر ظهور او مى باشند افضل از اهل هر زمان هستند. زيرا خداوند تبارك و تعالى به آنها چنان عقل و فهم و معرفتى داده كه غيبت نزد آنان به منزله حضور و مشاهده است ...».

هدف از حضور پیشوایان الهی در بین مردم، هدایت آنان به کمال مطلوب است و این مهم، زمانی میسر خواهد شد که مردم آمادگی بهره برداری از این هدایت الهی را داشته باشند. در پی فشارهایی که از زمان امام جواد(ع) به بعد بر امامان وارد شد، زمینه مساعد برای بهره مندی از هدایت های ائمه در جامعه وجود نداشت، از این رو و بر اساس حكمت الهى، پيشواى دوازدهم، غيبت اختيار كرد تا آمادگى لازم در جامعه فراهم گردد.

تعبیر به «لقاء اللّه» در قرآن، به معنى «حضور در صحنه قیامت» مى باشد، بدیهى است منظور از ملاقات خداوند، ملاقات حسى نیست، زیرا خدا جسم نیست که با چشم ظاهر دیده شود، بلکه منظور، مشاهده آثار قدرت او در قیامت است. هم چنین گروهى از مفسران گفته اند «لقاء اللّه» یک نوع شهود باطنى است که بر اثر تقوا و تهذیب نفس در این دنیا براى گروهى پیدا می شود. اما شهود باطنى در قیامت، براى همگان پیدا مى شود؛ چرا که آثار عظمت و قدرت خدا در آنجا آن چنان آشکار است که هر کوردلى ایمان قطعى پیدا مى کند.

ذكر دو معنى دارد؛ گاهی به معنى حضور چيزى در ذهن (يادآورى) و گاهی به معنى حفظ و نگاهدارى معارف و اعتقاداتِ حق در درون جان است. بزرگان اخلاق گفته اند: «ذكر خدا» آن است كه با تمام قلب، متوجّه او و عظمتش باشيم، و او را همه جا حاضر و ناظر بدانيم. در حديثى از حضرت على(ع) مى خوانيم: «ذكر بر دو گونه است: ياد خدا كردن به هنگام مصيبت [و شكيبايى نمودن]، که زيبا و جالب است، و از آن برتر، آن است كه خدا را در برابر گناهان ياد كنى، و ميان تو و حرام سدّى ايجاد نمايد!».

ذكر لفظى موانع مهمّى بر سر راه ندارد، ولى ذكر قلبى و معنوى موانع زيادى بر سر راه دارد، كه مهمترين آنها اعمال انسان و صفات شيطانى او هستند که حجابى ضخيم در برابر چشمانش مى شوند؛ به گونه اى كه هرگز حضور خود را در پيشگاه خدا احساس نمى كند. در دعاى معروف امام سجّاد(ع) (دعاى ابوحمزه ثمالى) مى خوانيم: «تو هرگز از مخلوقات خود پنهان نيستى مگر اين كه اعمال آنها حجابى در برابر تو گردد!». همچنین مهمترين اين حجابها، خوی «خودپرستى» انسان است.

 شرط وجوب عینى نماز جمعه، حضور امام معصوم(ع) یا نماینده خاص ایشان است، ولى براى وجوب تخییرى، این شرط لازم نیست و در زمان غیبت نیز مى توان نماز جمعه را برپا داشت که جانشین نماز ظهر مى شود، بلکه، هر گاه حکومت اسلامى با شرایط آن، از طرف نایب عام امام(ع) تشکیل گردد، احتیاط این است که، امام جمعه منصوب از طرف او باشد، و مسلمانان در نماز جمعه شرکت کنند.

منظور از«لقاء اللّه» در قرآن، به معنى «حضور در صحنه قیامت» مى باشد، و یا به معنى شهود باطنى و قلبى است، که گوئى خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده مى کند، به طورى که هیچ گونه شک و تردیدى براى او باقى نمى ماند. ین حالت، ممکن است بر اثر پاکى، تقوا، عبادت و تهذیب نفس در این دنیا براى گروهى پیدا شود، هم چنان که امام علی(ع) می فرماید: «چشم هاى ظاهر هرگز او را مشاهده نکنند، بلکه قلب ها به وسیله نور ایمان او را درک مى نمایند». این حالت شهود باطنى در دنیا برای بعضی و در قیامت براى همگان پیدا مى شود.

«شهيد» از مادّه «شهود» به گفته راغب در اصل به معناى حضور توأم با مشاهده است، خواه با چشم ظاهر انجام گيرد، يا با چشم دل. مقائيس اللّغه می گوید: در معناى «شهادت» سه اصل افتاده است: حضور، علم، و اعلام به ديگران و اگر به كشتگان راه خدا شهيد مى گويند به خاطر آن است كه ملائكه رحمت نزد آنها حضور مى يابند، يا به خاطر حضور خودشان در ميدان جهاد، و يا به خاطر مشاهده نعمت هاى بزرگى است كه خداوند براى آنها آماده كرده است، و يا حضورشان در پيشگاه حق.

قرآن در آيه 53 سوره فصلت مى فرمايد: «أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَىْء شَهِيدٌ». شهيد در اينجا به معناى شاهد و گواه يا حاضر و ناظر و يا به هر دو معناست. مطابق اين تفسير، براى اثبات ذات پاك او همين قدر كافى است كه حضور و شهود او در همه جا هست. همچنان که على(ع) فرمود: «چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل از آن و بعد از آن و با آن ديدم او با همه چيز و حتى قبل از آنها و بعد از آنها است. به اين ترتيب آیه شاهدى بر برهان صدّيقين خواهد بود».