نخستین امامان اسماعیلى در دروه کشف و ستر، با امام علی(ع) آغاز می گردد، و حسین بن علی(ع)، که امام حسن(ع)، امام مستودع ایشان هستند، . . .، جعفر بن محمد، در سال 148، اسماعیل بن جعفر و محمد بن اسماعیل، و این سلسله تا کریم بن علی بن محمد، آقا خان چهارم، امام فعلی نزاریان قاسم شاهی ادامه می یابد.
دو کتاب و چند رساله به خواجه نصیر منسوب است که به روش اسماعیلیان نوشته شده است. یکى از آنها «رساله سیر و سلوک» است که در آن تصریح شده که اعتقادات اسماعیلیه حق است و دیگرى «روضة التسلیم» است که بر مشى اسماعیلیان نوشته شده است. امّا حق این است که خواجه بعد از آزادى از قلعه های اسماعیلیه به نقد دیدگاههاى اسماعیلیه پرداخت و کتب متعددى مثل «تجرید الاعتقاد» را در اثبات عقاید اثناعشریه نوشت. وى در کتاب «نقدالمحصل» به نقد دیدگاه اسماعیلیه پرداخته و آنان را خارج از دین معرفى کرده است.
اولین بار خلف حلاج و پسرش احمد در ری به تبلیغ قائمیت محمد بن اسماعیل پرداختند اما کارى از پیش نبردند. سپس مردى به نام غیاث، امیرحسین مروزى حاکم قدرتمند مرورود را به کیش اسماعیلى درآورد. پس از او ابوحاتم رازی حاکم ری و آل زیار در شمال ایران را به کیش اسماعیلى در آورد. نسفی هم در خراسان امیر نصر دوم سامانی را وارد مذهب اسماعیلیه کرد. در ادامه ابویعقوب سجستانى رهبر قرامطه رى شد و بعد از سالها تبلیغ مهدویت محمد بن اسماعیل با تلاش المعزّلدین الله به فاطمیان پیوست و پرونده قرمطیان در ایران بسته شد.
محمد بن عبدالکریم در شهرستانه، یکى از شهرهاى خراسان در سال 479 هـ ق به دنیا آمد. به خاطر جوّ خانوادگى به فقه شافعى و کلام اشعرى پرداخت. وقتی که در ترمز بود با یکى از باطنیان برخورد کرده و از وى علوم باطنى را دریافت کرد. از او کتابى موجود است که سراسر تفسیر باطنى است به نام مفاتیح الاسرار، این کتاب عده اى را به این تصور کشانده است که وى اسماعیلى است و در تقیّه به سر مى برده است. ولى مى توان گفت که شهرستانى هیچ گاه اسماعیلى مذهب نشد، اما از تفسیر باطنى آنها بسیار استفاده کرد و آن را پسندید.
قالَ رَسُولُ اللهِ(صلى الله عليه وآله):
جِهادُ الْکَبيرِ والصَّغيرِ والضَّعيفِ والْمَرأَةِ الْحَجُّ والْعُمْرَةُ.
جهاد بزرگ و کوچک، زنان و افراد ناتوان حج و عمره است.
سنن نسائى: 5/114